اعتماد به نفس یکی از اساسی‌ترین پایه‌های زندگی است که زمینه شکل گیری آن از دوران کودکی رخ می‌دهد. اعتماد به نفس را می‌توان اینطور معنی کرد که کودک، خود را چگونه می‌بیند و چه نظری در مورد شخصیت و توانایی‌هایی خود دارد. اعتماد به نفس تاثیری مستقیمی بر سلامت ذهنی، اجتماعی، هیجانی و رفتاری افراد دارد؛ بنابراین بهتر است که والدین از سنین بسیار پایین، کودک خود را طوری مورد تشویق، حمایت، عشق و انتقاد قرار دهند تا پایه‌های اعتماد به نفس کودک از همان دوران شکل بگیرد. در این مقاله هدف ما این است که با ارائه ۲۰ راهکار اصولی، به چگونگی تقویت اعتماد به نفس در کودکان اشاره داشته باشیم؛ به همین خاطر از شما والدین عزیزی که نگران آینده کودک دلبند خود هستید تقاضا داریم تا انتهای مقاله ما را همراهی کنید.
مطالعه کنید: بهترین سایت‌های اوریگامی ایرانی و خارجی
نقش والدین در شکل گیری اعتماد به نفس کودکان
داشتن اعتماد به نفس به کودکان اجازه می‌دهد که فعالیت‌های جدیدی را امتحان کنند، مشکلات و مسائل مربوط به خود را تا حد بسیاری حل کنند و ریسک‌پذیر باشند. این خصوصیات ذکر شده به نوبه خود منجر به بهبود رشد و یادگیری کودک می‌شود و در نهایت آن‌ها را برای رسیدن به آینده‌ای موفقیت‌آمیز هدایت می‌کند. معمولا کودکانی که با مشکل کمبود اعتماد به نفس دست و پنجه نرم می‌کنند از فعالیت‌های جدید استقبال نخواهند کرد، احساس می‌کند کسی دوستشان ندارد، دیگران را سرزنش می‌کنند، خودگویی منفی دارند و در برقراری ارتباط و دوستیابی دچار ضعف هستند.
مشکل پایین بودن اعتماد به نفس با ورود به دهه دوم زندگی، خود را پررنگ‌تر نشان می‌دهد و آنجاست که والدین احساس می‌کنند در تربیت کودک خود موفق عمل نکرده اند. معمولا افرادی که در کودکی اعتماد به نفس پایینی دارند در بزرگسالی دچار مشکلاتی از قبیل احساس ناشایستگی، درک کردن نارضایتی دیگران، عدم انعطاف پذیری، ریسک گریزی، مشکل در ایجاد روابط، روی آوردن به موادمخدر و نوشیدن مشروبات الکلی برای بهبود روحیه و ده‌ها مشکل روحی و فردی دیگر می‌شوند. بنابراین نیاز است تا تمام والدین برای تقویت اعتماد به نفس فرزندشان از سنین بسیار پایین تلاش کنند.
حتما بخوانید: قانون پارتو چیست؟
کلیک کنید: مدرک تحصیلی یا کسب مهارت کدام ارزدشمندتر هست؟
ویژگی رفتاری کودکان با اعتماد به نفس
- بالغانه عمل کردن و مستقل شدن
- کمک کردن و همدلی با دیگران در مواقع ممکن
- افتخار کردن به موفقیت‌ها و دستاوردهای خود
- ریسک‌پذیر بودن و علاقمند بودن به امتحان کردن چالش‌های جدید
- پذیرش بالغانه شکست و برخورد صحیح نسبت به آن
- مقابله کردن راحت‌تر با مشکلات محیطی
- برقراری ارتباط مناسب با دیگران و شرکت در موقعیت‌های اجتماعی
- توانایی بیان احساسات و انتظارات
راهکارهای افزایش اعتماد به نفس کودکان
خوشبختانه والدین با رفتارهای خود و بازخوردهایی که به کودک می‌دهند به راحتی می‌توانند راه افزایش اعتماد به نفس را در کودکان هموار کنند. در ادامه به ۲۰ راهکار کاملا مطمئن برای تقویت اعتماد به نفس کودکان به خصوص در سنین کمتر از ۵ سالگی اشاره شده است که امیدواریم والدین عزیز با رعایت این نکات، آینده‌ای درخشان برای دلبندشان و همچنین فردای جامعه رقم بزنند.
حتما بخوانید: بهترین راه‌های مقابله با کم رویی و خجالتی بودن
۱- کودک خود را بی‌قید و شرط دوست داشته باشید و به او محبت کنید
احتمالا این جملات را از قدیمی ترها زیاد شنیده باشید که می‌گویند زباد بغل کردن و توجه مداوم به کودک، او را لوس می‌کند. اما باید بگوییم امروزه این تفکر کاملا رد شده و بالعکس روانشناسان معتقد هستند شما باید به خصوص در سنین کم، بسیار کودک خود را در آغوش گرفته و او را غرق محبت کنید. اما یادتان باشد این محبت باید بدون چشم داشت و بدون شرط و شروط باشد تا تاثیر خود را بگذارد.
اگر کودکتان بداند که چقدر به او علاقه دارید، احساس تعلق خاطر و امنیت در او شکل می‌گیرد که این احساسات برای شکل گیری اعتماد به نفس بسیار حیاتی است. بنابراین پیشنهاد می‌شود فرزند خود را هنگام سلام و خداحافظی در آغوش بگیرید، شبها قبل از خواب در کنارش باشید و برایش قصه بخوانید و روزی چندبار به او ثابت کنید و بگویید که دوستش دارید.
مطالعه کنید: راهکارهای تضمینی برای افزایش اعتماد به نفس
۲- انتقادات از کودک را به حداقل برسانید
نباید تحت هیچ شرایطی با عواطف و احساسات کودک بازی و آن را خدشه دار کنید. اگر کودک شما مرتکب کار اشتباهی شد، باید رفتار اشتباه کودک را سرزنش کنید نه اینکه شخصیتش را با گفتن عباراتی همچون پسر بد یا دختر بی‌تربیت زیر سئوال ببرید. فرزند شما نیاز دارد بداند که تحت هر شرایطی مورد علاقه شماست و شما حتی در شرایطی که از اون عصبانی هستید، همچنان او را دوست دارید. بنابراین وقتی کودکتان کار اشتباهی انجام داد، برای او توضیح دهید که کارش اشتباه است و دلایل خود را نیز حتما بیان کنید. البته باید در این مسیر بسیار صبور باشید چرا که کودک شما در حال شناخت جهان و محیط اطراف است و گاهی طبیعی است که شما مجبور شوید یک موضوع را چندین بار به او توضیح دهید.
۳- اعتماد به نفس خودتان را افزایش دهید
تربیت کودک می‌تواند برای والدین خاصیت درمانی هم داشته باشد. وقتی والدین سعی می‌کنند به کودک خود توجه کنند و به او ابراز علاقه نشان دهند، می‌توانند تا حد بسیاری مشکلات خودشان را نیز درمان کنند. اگر احساس می‌کنید که خودتان از کمبود اعتماد به نفس بالایی رنج می‌برید، حتما به مشاور مراجعه کرده و سعی کنید در کنار تربیت صحیح کودک، مشکل خود را نیز حل نمایید.
حتما بخوانید: بهترین مکان‌های تفریحی تهران
۴- برای فرزندتان وقت بگذارید و با او بازی کنید
وقتی با فرزند خود بازی می‌کنید، در واقع دارید به او می‌فهمانید که از وقت گذراندن با او لذت برده و برایش ارزش قائل هستید. تفریح کردن با کودک سبب می‌شود کودکتان به توانایی‌هایش اعتماد پیدا کند و مطمن شود که فردی دوست داشتنی و جذاب است. همچنین تحقیقات نشان داده که بازی کردن کودکان با والدین ویژگی‌های شادبودن را در کودک تقویت کرده و خطر افتادن در دام اضطراب و افسردگی را کاهش می‌دهد.
۵- جایی که لازم است به کودک بازخورد مثبت بدهید و او را ستایش کنید
مهم است که به فرزندتان ستایش و بازخورد مثبت بدهید اما در ستایش خود باید واقع بینانه باشید؛ به این معنا که اگر کودکتان هیچ استعدادی را در مهارت خاصی نشان نداد و یا موفق نشد، تلاش او را در این راستا ستایش کنید اما نتایج غیرواقعی را به هیچ وجه تحسین نکنید. به کودکتان این باور را بدهید که مشکلی نیست اگر نتواند همه کارها را به طور عالی انجام دهد و همچنین برای انجام بعضی کارها، نیاز به تلاش و جدیت بیشتری دارد.
مطالعه کنید: بهترین روش‌ها برای کنترل خشم و عصبانیت
۶- مسئولیت‌ها و وظایف خاصی را به فرزندتان بسپارید
اگر از آن دسته والدینی هستید که از ترس اشتباه کودک یا بی‌حوصلگی خودتان مسئولیتی به کودک نمی‌دهید و تمام کارها را خودتان انجام می‌دهید، بهتر است هر چه زودتر به این رفتار خود خاتمه دهید. اگر مسئولیت‌هایی متناسب به سن کودک به او محول کنید، حس تلاش کردن برای رسیدن به هدف را به فرزند خود آموزش می‌دهید و به او یادآور می‌شوید که برای رسیدن به هر امری، تلاش و زحمت لازم است. بنابراین شما می‌توانید از سنین کم مسئولیت جمع کردن اسباب بازی‌ها یا کمک در کارهای منزل را به کودک خود بسپارید و کودک مسئولیت‌پذیری پرورش دهید.
۷- به هیچ وجه کودک خود را با دیگر کودکان همسن و سال مقایسه نکنید
حتما بخوانید: اختلال بیش فعالی – علائم، تشخیص و درمان ADHD
متاسفانه این رفتار غلط در اکثر ما آدم‌ها دیده می‌شود که علاقه زیادی به مقایسه کردن عزیزانمان با دیگران داریم. یادتان باشد هر انسانی کاملا منحصر به فرد است و توانایی‌ها و قابلیت‌های ویژه‌ای دارد بنابراین مقایسه کردن کاملا کار اشتباهی است. با مقایسه کردن به جای اینکه بخواهید حس رقابت را در کودک شکل دهید، کودک را دچار حس حسادت می‌کنید و ناخودآگاه به او این را می‌فهمانید که کودک دیگر ارزش بیشتری نسبت به کودکتان برایتان دارد.
۸- هرگز سئوالات فرزندتان را بی‌پاسخ نگذارید
قبول داریم که گاهی کودکان سئوال‌هایی زیاد و عجیب و غریبی از والدین می‌پرسند که پاسخگویی به همه‌ی آن‌ها به یک نسبت ساده نیست، اما سعی کنید با کمی تفکر و خلاقیت، به سئوالات کودکتان پاسخ دهید. یادتان باشد که پاسخ‌هایتان نباید عاری از واقعیت باشد تا در صورت فهمیدن پاسخ درست، کودک حس اعتمادش را به شما از دست ندهد، فقط اگر سختتان است که به بعضی از سئوالات جواب واضح بدهید، سعی کنید با اشاره‌ای کوتاه و در خور سن کودک، ابهام را از ذهن کنجکاوش برهانید.
حتما مطالعه کنید: اختلال انطباقی چیست؟
۹- نزد دیگران ایرادات کودکتان را بازگو نکنید
هیچ دلیلی ندارد که خاله‌ها و عمه‌های کودک بدانند که او دچار شب ادراری است یا با خواهر و برادر کوچکتر از خودش پرخاشگری می‌کند. سعی کنید مشکلات کودک را در خانه و میان خود و همسرتان رفع کنید و در صورت نیاز از مشاوران متخصص کمک بخواهید. باور کنید با بازگو کردن مشکلات و ایرادات کودک نزد دیگران، نه تنها مشکل را حل نمی‌کنید، بلکه از ارزش کودک خود نیز نزد دیگران می‌کاهید و دیگر اطرافیان برای کودک شما احترامی قائل نمی‌شوند. تا وقتی خودتان به فرزندتان احترام نگذارید، هیچکس به کودک شما احترام نخواهد گذاشت.
حتما بخوانید:بهترین سایت های خرید کتاب‌های کمک درسی
۱۰- اجازه بدهید فرزندتان مستقل باشد
مطالعه کنید: چگونه افراد تنبل لاغر شوند؟
معمولا از شروع دوران دبستان، شخصیت استقلال طلبی به سرعت در کودکان رشد می‌یابد و درخواست‌هایی از قبیل تنها ماندن در خانه، پیاده رفتن به مدرسه یا سوپرمارکت نزدیک منزل و کمک کردن به خواهر و برادر کوچکتر را زیاد از کودک خود خواهید شنید. بنابراین بسیار اهمیت دارد که والدین به فرزندانشان اجازه مستقل شدن را بدهند و به مرور استقلال آن‌ها را بیشتر کنند.
۱۱- بین کودکان خود به هیچ عنوان تفاوت قائل نشوید
در گذشته باور بر این بود که پدر و مادرها تمام کودکان خود را به یک اندازه دوست دارند؛ اما امروزه تحقیقات نشان می‌دهد که والدین اصلا به نسبت مساوی به فرزندان خود علاقمند نیستند و این موضوع نیز کاملا عادی می‌باشد. اما باید سعی کنید ظاهر قضیه را حفظ کرده و کودکتان احساس نکند که شما بین او و خواهر و برادرش تفاوت فاحشی قائل هستید. متاسفانه تربیت سنتی اسلامی، محدودیت‌هایی را برای فرزند دختر ایجاد می‌کند که فرزندان پسر به دور از آن هستند. سعی کنید شما به عنوان مادر و پدر امروزی، پدر و مادر خود را الگو برای تربیت فرزند قرار ندهید و تاحد ممکن محدودیت جنسیتی را بین کودکان خود به حداقل برسانید.
۱۲- به کودک خود یاد بدهید که چگونه با مشکلات مواجه شود
به فرزند خود احساس کامل بودن ندهید و به او بگویید که هیچ انسانی کامل نیست؛ اما بسیار مهم است که کودک اشتباهات خود را بپذیرد و از آن‌ها درس بگیرد. اگر کودک شما در هنگام بروز مشکل شخصی، اطرافیان را مقصر آن می‌داند، یعنی جایی در تربیت او اشتباه پیش رفته‌اید و به او یاد نداده‌اید که انسان باید مسئولیت شکست‌ها و پیروزی‌های خودش را بپذیرد و به شکست‌هایش به چشم فرصتی برای یادگیری نگاه کند.
از دست ندهید: بهترین راه‌ها برای پیدا کردن علاقه شغلی
۱۳- به فرزندتان در تعیین اهداف واقع بینانه کمک کنید
اگر کودک شما علاقمند به بازی فوتبال است و خود را از کودکی در تیم المپیک تصور می‌کند، این هدف مشکلی ندارد و بسیار هم عالی است اما وقتی هدف دچار مشکل می‌شود که شما بدانید کودک در تیم فوتبال مدرسه هیچ موفقیتی کسب نکرده است. بنابراین با کودک خود صحبت کنید که یا با تمرین و تکرار بیشتر در مسیر رسیدن به هدف قدم بردارد و یا هدفی دیگر و قابل دستیابی برای خود تعیین کند. سعی کنید با همکاری یکدیگر، اهدافی کوتاه مدت و بلندمدت برای رسیدن تعیین کنید و در صورتیکه کودکتان به هدفی دست یافت، آن را جشن گرفته و به کودک هدیه بدهید.
۱۴- به خود و همسرتان احترام بگذارید
در دو سال اول زندگی کودک، او فقط با دیدن رفتارها و برخوردهای شما و همسرتان شخصیتش شکل می‌گیرد؛ به عبارتی دیگر می‌گویند، خودت را تربیت کن، فرزندت خودش تربیت می‌شود. سعی کنید احترام گذاشتن به یکدیگر، عشق ورزی، راستگویی، کمک به انجام کارها، تلاش برای رسیدن به هدف و غیره را ابتدا در وجود خودتان پرورش دهید تا بدون اینکه نیاز به زحمت خاصی برای تربیت کودک پیدا کنید، کودک با الگوبرداری از شما، رفتارهای مثبت وجودش را پررنگ و اعتماد به نفسش را تقویت کند.
۱۵- به کودک خود حق انتخاب بدهید
از دستن ندهید: چگونه کاریزماتیک باشیم؟
دادن اختیارات هر چند در ابتدا محدود به کودکان، سبب می‌شود آن‌ها احساس قدرت کنند. به عنوان مثال از کودک خود در مورد لباسی که دوست دارد به تن کند نظر بخواهید و یا دو لباس را با سلیقه خودتان انتخاب کرده و از کودک بخواهید بین آن دو، یکی را انتخاب کند. یادگیری انتخاب‌های ساده به کودک، کمک خواهد کرد تا در نوجوانی و پس از آن، فرزندتان برای انتخاب‌های سخت‌تر آماده شود.
۱۶- استعداد و علاقه کودکتان را پرورش دهید
برای ایجاد اعتماد به نفس در کودک، علاقمندی‌های او را بشناسید و حداقل یک مورد از آن‌ها را تقویت کنید. به عنوان مثال اگر کودکتان عاشق نقاشی کشیدن است، او را در کلاس‌های نقاشی ثبت نام کنید و مشوق او باشید. همچنین اگر فکر می‌کنید استعدادی در فرزندتان وجود دارد که خودش متوجه آن نشده، سعی کنید او را آگاه و از او حمایت کنید.
۱۷- به کودک خود برچسب نزنید
کلیک کنید: راه‌های افزایش بهره‌وری روزانه
برچسب زدن یکی از بی‌رحم‌ترین کارهای ممکن در تربیت کودکان است. اگر دائم از عبارتی هچون تو بی‌عرضه ای، تو بی‌مسئولیتی، تو دروغگو هستی و غیره استفاده کنید، در واقع دارید شخصیت کودک را زیر سئوال می‌برید و این باور را به او می‌دهید که واقعا مشکلی اساسی و رفع نشدنی دارد. سعی کنید در مواقع عصبانیت، خشم خود را کنترل کرده و در مورد موضوع با آرامش با فرزندتان صحبت کنید و از توهین و تحقیر دور بمانید.
۱۸- موفقیت‌های کودکتان را یادآوری کنید
کارنامه‌های درخشان، مدال‌های ورزشی، تقدیرنامه‌ها و تمام چیزهایی که یادآور موفقیت فرزندتان هستند را نگه دارید یا از آن‌ها عکس بگیرید تا در گذر سالیان، فرزندتان پیوسته با مجموعه‌ای از موفقیت‌هایش روبرو شود و به او حس ارزشمندی منتقل کند.
۱۹- بر دوستان فرزند خود نظارت داشته باشید
چه بخواهید چه نخواهید کودکتان از سنی به بعد، تاثیر بیشتری از دوستان و اطرافیان خود می‌گیرد و در اینجا وظیفه پدر و مادر این است که بر روی کودک خود نظارت داشته تا با افرادی معاشرت کند که باعث تقویت شخصیت او بشوند نه تضعیف آن. البته پیشنهاد می‌شود کودک را در انتخاب دوست آزاد بگذارید اما پس از انتخاب آن‌ها را زیرنظر بگیرید و درصورتیکه متوجه اتفاقات مشکوکی در روابط فرزندتان با دوستانش شدید، سریعا وارد رابطه میان آن‌ها شده و تصمیمی منطقی بگیرید.
۲۰- از ریسک‌های سالم استقبال کنید
مطالعه کنید: چگونه مدیریت زمان و برنامه ریزی داشته باشیم؟
اگر کودکتان علاقمند است غذای جدیدی را امتحان کند یا یک ورزش جدید را تجربه کند، حتما او را تشویق کنید. با اینکه همیشه احتمال شکست خوردن وجود دارد، اما خاطرتان باشد که بدون ریسک کردن هم موفقیت به دست نمی‌آید.
سخن پایانی
به خاطر داشته باشید که اعتماد به نفس به این معنا نیست که کودک تصور کند کل جهان گرد وجودش می‌چرخد یا اینکه به نیازهای خود بیشتر از نیازهای دیگران اهمیت دهد، بلکه به این معناست که کودک را راهنمایی کنید تا توانایی و ضعف‌های خود را ببیند و آن‌ها را به راحتی قبول کند. با انجام موارد ذکر شده در این مقاله و صبر پیشه کردن، به آسانی می‌توانید کودکی سالم و بااعتماد به نفس را به جامعه تحویل دهید و به تربیت خود افتخار کنید. به نظر شما چه راهکار دیگری را می‌توان برای تقویت اعتماد به نفس در کودکان به کار برد؟
3 پاسخ
بنظر من اینکه کودکمون رو با کودکان دیگه مقایسه نکنیم یکی از اصلی ترین راه هایی هس که میتونم به فرزندمون اعتماد بنفس بدیم و خیلی میتونه تاثیرگذار باشه
سلام
محبت به کودک هم باید تاحدی باشه چون اگر بیش از حد باشه باعث میشه که نتونه اون اعتماد به نفس لازم رو برای دفاع از خودش داشته باشه.
بچه های امروزه یا خیلی اعتماد به نفسشون بالاست یا اصلا اعتماد به نفس ندارن مثل بچه های من که یکیشون خدای اعتماد به نفس و اون یکی خجالتی و کمرو .